«Αναθεώρηση του Συντάγματος: Ενα απαραίτητο βήμα για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα»

Ανάγκη Αναθεώρησης του Συντάγματος

Η εναρμόνιση του Συντάγματος της Ελλάδας με τις διεθνείς συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, συγκεκριμένα την Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το Διεθνές Σύμφωνο για τα Πολιτικά και Ατομικά Δικαιώματα, και τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, αποτελεί ζήτημα επιτακτικής ανάγκης. Παρότι η Ελλάδα είναι χώρα που έχει κυρώσει τις παραπάνω συμβάσεις, το ισχύον Σύνταγμα περιέχει άρθρα που αφήνουν περιθώρια καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διακρίσεων.

Ανάγκη αναθεώρησης Αρθρου 3

Πιο συγκεκριμένα, το Άρθρο 3 του Ελληνικού Συντάγματος, που ορίζει ως «επικρατούσα θρησκεία» την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία, έρχεται σε αντίθεση με το άρθρο 18 της Οικουμενικής Διακήρυξης, που εγγυάται την ελευθερία θρησκείας χωρίς καμία διάκριση ή προνομιακή μεταχείριση συγκεκριμένης θρησκείας. Η έννοια της «επικρατούσας θρησκείας» δημιουργεί προϋποθέσεις άνισης μεταχείρισης εις βάρος άλλων θρησκευτικών ομάδων και τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ , κάτι που επηρεάζει την ισονομία των πολιτών.

Η ύπαρξη μιας επίσημης κρατούσας θρησκείας μπορεί να ενισχύσει φαινόμενα διακρίσεων και αποκλεισμού μειονοτήτων, περιορίζοντας τα δικαιώματά τους στη δημόσια ζωή, την εκπαίδευση, την απασχόληση και την πολιτική συμμετοχή. Ειδικότερα, η ύπαρξη επίσημης κρατούσας θρησκείας επηρεάζει αρνητικά την ουδετερότητα του κράτους, δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου τα δικαιώματα θρησκευτικών και εθνοτικών μειονοτήτων δεν διασφαλίζονται επαρκώς, με αποτέλεσμα τον κοινωνικό αποκλεισμό και τις θεσμικές ανισότητες.

Παράδειγμα μιας τέτοιας ιδεολογικής προκατάληψης συνέβει στην θεσμική κατοχύρωση του Γάμου των ομόφυλων ζευγαριών στην Ελλάδα. Η Ορθόδοξη εκκλησία της Ελλάδας εξέδωσε ανακοίνωση σε όλες τις εκκλησίας χαρακτηρίζοντας την ομοφυλοφιλία ώς εκτροπή και χρησιμοποίησε διατυπώσεις που ενισχύουν αρνητικά στερεότυπα και προκαταλήψεις εις βάρος των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, συμβάλλοντας στη διαιώνιση της κοινωνικής στιγματοποίησης και της περιθωριοποίησής τους.

Με τον ίδιο τρόπο η Εκκλησία της Ελλάδας αναφέρει την άμβλωση ώς μία μή αποδεκτή πράξη απο την εκκλησία πράξη, άξια μετάνοιας παραγνωρίζοντας το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση του σώματος της γυναίκας. Εξίσου και πιο εξοργιστικό είναι το γεγονός ότι η Ελληνική ορθόδοξη εκκλησία αλλά και η Πολιτεία, δεν απαγορεύει ρητά το γάμο ανηλίκων για όλους, (Πηγή) κάτι το οποίο σύμφωνα με την Επιστήμη και όλους τους διεθνείς οργανισμούς αποτελεί κακοποίηση, με αδιανόητες ψυχικές και σωματικές προεκτάσεις για το θύμα. Πίσω απο αυτές τις πρακτικές βρίσκονται μη αναθεωρημένη προσέγγιση θρησκευτικών κειμένων που δεν εναρμονίζονται με επιστημονικά τεκμηριωμένες μελέτες & θέσεις.

Επιπλέον πολλά στερεότυπα προβάλλουνται απο την Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη, μέσω μη αναθεωρημένων θρησκευτικών κειμένων επιδρούν και στην θέση της γυναίκας στην Ελληνική κοινωνία μας διαιωνίζοντας το στίγμα για το ρόλο και τη θέση της γυναίκας στη κοινωνία. Σύμφωνα με πολλά εκκλησιαστικά χριστιανικά κείμενα η θέση της γυναίκας παρουσιάζεται στερεοτυπικά ώς υποταγμένη, με περιορισμό του ρόλου της ώς συζύγου και υπεύθυνη για το προπατορικό αμάρτημα.

Αναθεώρηση Αρθρου 13

Επιπλέον, το Άρθρο 13 του Ελληνικού Συντάγματος απαγορεύει τον προσηλυτισμό χωρίς σαφή προσδιορισμό του όρου, επιτρέποντας έτσι τη χρήση του με τρόπο που περιορίζει την ελευθερία έκφρασης και θρησκευτικών πεποιθήσεων. Αυτό είναι αντίθετο με το Άρθρο 19 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Πολιτικά και Ατομικά Δικαιώματα, που προστατεύει το δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση και τη διάδοση ιδεών.

Συγκεκεριμένα, η Ελλάδα έχει καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) για παραβίαση της ελευθερίας της θρησκευτικής έκφρασης, λόγω της απαγόρευσης του προσηλυτισμού που προβλέπεται στο Άρθρο 13 του Συντάγματος και σε σχετική νομοθεσία.πιο εμβληματική περίπτωση είναι η υπόθεση Kokkinakis κατά Ελλάδας (1993), η οποία αποτέλεσε την πρώτη σημαντική απόφαση του ΕΔΔΑ σχετικά με την ελευθερία της θρησκείας.

Ο Μήνος Κοκκινάκης, Μάρτυρας του Ιεχωβά, καταδικάστηκε για προσηλυτισμό βάσει του Νόμου 1363/1938, καθώς επισκέφθηκε μια γυναίκα στο σπίτι της και συζήτησε μαζί της για τη θρησκεία του. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η καταδίκη του παραβίασε το Άρθρο 9 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο προστατεύει την ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας. Το Δικαστήριο τόνισε ότι, ενώ ορισμένοι περιορισμοί στον προσηλυτισμό μπορεί να είναι θεμιτοί, η γενική απαγόρευση που εφαρμόστηκε στην περίπτωση του Κοκκινάκη δεν ήταν αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία. HUDOC+3Βικιπαίδεια+3Βικιπαίδ

Αναθεωρηση Αρθρου 16 παρ2

Σημαντικό επίσης είναι το Άρθρο 16 παρ. 2 του Ελληνικού Συντάγματος, που επιβάλλει την ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης στην εκπαίδευση. Αυτή η διάταξη μπορεί να οδηγήσει σε παραβίαση της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (άρθρα 14 και 29), που απαιτεί την εκπαίδευση να είναι απαλλαγμένη από οποιοδήποτε θρησκευτικό ή ιδεολογικό εξαναγκασμό.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα στην περίπτωση αυτή είναι το μάθημα των Θρησκευτικών στα ελληνικά σχολεία. Το μάθημα συχνά διδάσκεται με επίκεντρο την Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη, και σε αρκετές περιπτώσεις οι μαθητές άλλων θρησκευτικών πεποιθήσεων ή άθρησκοι δυσκολεύονται να απαλλαγούν, καθώς η διαδικασία απαλλαγής συχνά απαιτεί δήλωση προσωπικών δεδομένων ή αιτιολόγηση των θρησκευτικών πεποιθήσεών τους.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει κρίνει, μάλιστα, σε σχετικές υποθέσεις (π.χ. υπόθεση Παπαγεωργίου και άλλοι κατά Ελλάδας, 2019) ότι ο τρόπος διδασκαλίας του μαθήματος παραβιάζει το δικαίωμα γονέων και μαθητών στην ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης και της εκπαίδευσης χωρίς ιδεολογικό εξαναγκασμό, σύμφωνα με το Άρθρο 2 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Είναι προφανές ότι η διατήρηση τέτοιων συνταγματικών διατάξεων θέτει σε κίνδυνο τη διεθνή αξιοπιστία της χώρας και υπονομεύει ουσιαστικά δικαιώματα και ελευθερίες. Η Ελλάδα οφείλει να προβεί σε αναθεώρηση των διατάξεων αυτών, ώστε να εναρμονιστεί πλήρως με τις αρχές και τα πρότυπα των διεθνών συμβάσεων που έχει υπογράψει και κυρώσει.

Η αναθεώρηση αυτή δεν είναι μόνο νομικά αναγκαία, αλλά και κοινωνικά ωφέλιμη, καθώς διασφαλίζει ένα κράτος δικαίου και δημοκρατικό σεβασμό προς όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες.

Βιβλιογραφία και αναφορές:

• Ελληνικό Σύνταγμα, Άρθρα 3, 13, 16 παρ. 2

• Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Άρθρα 18, 19

• Διεθνές Σύμφωνο για τα Πολιτικά και Ατομικά Δικαιώματα, Άρθρο 19

• Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Άρθρα 14, 29