Η θρησκευτική ελευθερία

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το θεμελιώδες δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας κατοχυρώνεται στο άρθρο 9 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) [1]. Ωστόσο, το γεγονός ότι πρόκειται για θεμελιώδες δικαίωμα δε συνεπάγεται ότι οι φορείς τους έχουν δικαίωμα απεριόριστης άσκησής του [2].

Με άλλα λόγια, στη θρησκευτική ελευθερία επιβάλλονται περιορισμοί οι οποίοι είτε καθορίζονται με ρητό τρόπο εντός του κειμένου της ΕΣΔΑ, είτε ανακύπτουν με την εισαγωγή του δικαιώματος σε ένα γενικότερο φάσμα δικαιωμάτων και ελευθεριών που τυγχάνουν προστασίας όχι μόνο σε επίπεδο εθνικού[3].

Όσον αφορά τους περιορισμούς της θρησκευτικής ελευθερίας που κατοχυρώνουν οι διατάξεις της ΕΣΔΑ μπορεί να γίνει διάκρισή τους σε δύο κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται οι γενικοί περιορισμοί που προβλέπει το άρθρο 15 της ΕΣΔΑ, ενώ στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι ειδικοί περιορισμοί που ορίζει το άρθρο 9 παρ. 1 ΕΣΔΑ που τυγχάνουν εφαρμογής μόνο επί της θρησκευτικής ελευθερίας. Ειδικότερα, όσον αφορά την επιβολή των γενικών περιορισμών σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, στη διάταξη του άρθρου 15 ΕΣΔΑ ορίζεται ότι αν υφίστανται συνθήκες πολέμου ή άλλου δημόσιου κινδύνου που είναι απειλητικές για την επιβίωση του έθνους, κάθε «Υψηλό Συμβαλλόμενο Μέλος» μπορεί να λάβει μέτρα κατά παρέκκλιση των υποχρεώσεων που επιβάλλει η συγκεκριμένη Σύμβαση, στο βαθμό που θεωρείται απόλυτα απαραίτητο λαμβανομένων υπόψη των συνθηκών, υπό την προϋπόθεση ότι τα μέτρα που θα ληφθούν δεν έρχονται σε αντίθεση με άλλες επιβαλλόμενες από το διεθνές δίκαιο υποχρεώσεις. Στόχος του εν λόγω άρθρου είναι να επέλθει επίλυση στις συγκρούσεις μεταξύ της θρησκευτικής ελευθερίας και του εθνικού συμφέροντος, στο όνομα του οποίου μπορούν να δικαιολογηθούν περιορισμοί και επί άλλων ελευθεριών που είναι κατοχυρωμένες από το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης [4].

Ωστόσο, από πρακτικής απόψεως θεωρείται ότι δεν υφίσταται πιθανότητα να επιβληθεί θεμιτός περιορισμός σύμφωνα με το άρθρο 15, ήτοι είναι πάρα πολύ δύσκολο να προκύψουν τόσο σοβαρές συνθήκες που να απειλούν το γενικό συμφέρον και άρα να είναι δικαιολογημένοι οι επιβαλλόμενοι περιορισμοί στην ελευθερία της σκέψης, της θρησκείας και της συνείδησης του ατόμου, ενώ με βάση τις διατάξεις των άρθρων 15 παρ. 1 και 53 ΕΣΔΑ γεννάται δέσμευση για τα συμβαλλόμενα μέρη να μην επιβάλλουν περιορισμούς στα εγγυημένα από την ΕΣΔΑ δικαιώματα, πέρα από το επιτρεπτό όριο με βάση τις διεθνείς δεσμεύσεις τους [5].

Αναφορικά με τους ειδικούς περιορισμούς στο δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας, σχετική πρόβλεψη υπάρχει στο άρθρο 9 παρ. 2 της ΕΣΔΑ. Όπως ορίζει το συγκεκριμένο άρθρο στην ελεύθερη εκδήλωση της θρησκείας ή των πεποιθήσεων δεν μπορούν να επιβληθούν άλλοι περιορισμοί από εκείνους που προβλέπει ο νόμος και είναι απαραίτητοι, σε μια κοινωνία δομημένη δημοκρατικά, για την προστασία της δημόσιας ασφάλειας, τάξης και υγείας, ή την υπεράσπιση των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των άλλων ατόμων. Συνεπώς, για να δικαιολογηθούν οι περιορισμοί στην εκδήλωση της θρησκευτικής πίστης απαιτείται να υπάρχει σχετική πρόβλεψη στο νόμο, να επιβάλλεται για λόγους ικανοποίησης δημόσιου συμφέροντος και ο περιορισμός να είναι σύμφωνος με την αρχή της αναλογικότητας σε μια δημοκρατική κοινωνία [6].

Από άρθρο της Βασιλικής Ζάχου, Δικηγόρος

Πηγές

https://guestpost.gr/h-8rhskeytikh-eley8eria-sta-plaisia-esda-b-and-ta-8rhskeytika-symbola-sto-xwro-ergasia

[1] Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου https://www.echr.coe.int/documents/d/echr/convention_ell

[2] Α. Παπαιωάννου, ‘ Η θρησκευτική ελευθερία στο σύστημα προστασίας των δικαιωμάτων της ΕΣΔΑ: Οι περιορισμοί της θρησκευτικής ελευθερίας’ https://www.arthro-13.com/news/i-thriskeytiki-eleytheria-sto-systima-prostasias-ton-dikaiomaton-tis-esda-oi-periorismoi-tis-thriskeytikis-eleytherias/

[3] ο.π. υπ. 24

[4] ο.π. υπ. 24

[5] ο.π. υπ. 24

[6] ο.π. υπ. 24